"Kiedy przywódcy dają negatywny przykład, profesjonaliści tym bardziej muszą być sprawiedliwi. Trudno złamać państwo prawa bez wysługiwania się prawnikami; trudno doprowadzać do pokazowych procesów bez wysługiwania się sędziami" (Timothy David Snyder, Dwadzieścia przykazań wolnych ludzi).
Sędziowie i adwokaci są niezależni w wykonywaniu swych obowiązków i niezależni od siebie wzajemnie. W ten sposób powinni być też postrzegani. Niezależność gwarantuje prawidłowe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości. Niezawisłość sędziów musi być gwarantowana na najwyższym możliwym poziomie prawnym. W ten sam sposób powinna być gwarantowana niezależność adwokatów.
Bez uszczerbku dla niezawisłości, by skutecznie wymierzać sprawiedliwości, sędziowie powinni utrzymywać konstruktywne relacje z przedstawicielami zawodów, których zadania związane są z pracą sądów. Standard jakości orzecznictwa jest konsekwencją jakości relacji pomiędzy poszczególnymi uczestnikami systemu sądownictwa. Szczególne relacje pomiędzy sędziami i adwokatami wynikają z uregulowań procesowych, mających bezpośredni wpływ na jakość postępowań sądowych. Wymagają one wzajemnego zrozumienia pełnionych ról, wzajemnego poszanowania, dialogu i współpracy na rzecz uczciwego i sprawnego przebiegu postępowania.
Sędziowie i adwokaci podlegają wspólnemu zobowiązaniu do przestrzegania zasad proceduralnych oraz zasad sprawiedliwego procesu. Strony sporu oczekują, że tak one same jak i ich adwokaci, zostaną przez sąd wysłuchani. Oczekują od sędziów i adwokatów wspólnego przyczynienia się do sprawiedliwego rozstrzygnięcia sprawy, zgodnie z przepisami prawa i w rozsądnym terminie.
Uzgodnienia pomiędzy sądami i adwokaturą powinny prowadzić do wdrażania dobrych praktyk przybierających postać porozumień proceduralnych. Takie porozumienia powinny odpowiadać przepisom prawa procesowego i być ujawniane publicznie. Ważne jest planowanie rozpraw oraz prowadzenie kalendarzy procesowych, by w interesie stron podnosić efektywności współpracy. Sędziowie i adwokaci, w interesie stron, winni także współpracować w dążeniu do polubownego kończenia spraw.
Sędziowie i adwokaci mają własne zasady etyczne. Kilka z nich jest wspólnych zarówno dla sędziów jak i adwokatów - to przestrzeganie prawa, tajemnica zawodowa, uczciwość i godność, poszanowanie stron postępowania, kompetencja, uczciwość i wzajemny szacunek. Zasady etyczne powinny również dotyczyć relacji pomiędzy obydwoma profesjami. Sędziowie powinni zachowywać porządek i godność debaty, wykazywać się cierpliwością, godnością, poszanowaniem oraz uprzejmością w stosunku do adwokatów. Adwokat musi przestrzegać zasad etycznych obowiązujących przed sądem. Zachowując należny sądowi szacunek i uprzejmość, powinien bronić interesów klienta w sposób uczciwy i zdecydowany, nie zważając na własne interesy ani na konsekwencje wynikające dla niego lub jakiejkolwiek innej osoby. Nie wolno mu świadomie udzielić sądowi informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd.
Zarówno sędziowie jak i adwokaci cieszą się wolnością wypowiedzi. Od sędziów wymaga się jednak zachowania poufności rozważań sądu oraz bezstronności, co oznacza, między innymi, że muszą oni powstrzymywać się od komentowania postępowań oraz pracy adwokatów. Swoboda wypowiedzi adwokatów również ma swe ograniczenia, mające na celu zachowanie autorytetu i bezstronności wymiaru sprawiedliwości. Szacunek dla praworządności wymaga powstrzymania się od nadmiernej krytyki sędziów oraz postępowań i orzeczeń sądowych.
W niektórych krajach sędziowie rekrutowani są głównie spośród doświadczonych prawników. W innych, kariery sędziów i adwokatów przebiegają osobnymi ścieżkami. W tych drugich szczególnie ważne jest wypracowanie prawidłowych relacji pomiędzy obydwiema profesjami. Jednym z możliwych rozwiązań jest organizowanie wzajemnych stażów dla osób przygotowujących się do zawodu sędziego i adwokata, odpowiednio w kancelariach i sądach.
Ten tekst nie jest manifestem jakiegokolwiek radykalnego ruchu na rzecz reformy wymiaru sprawiedliwości. Został wprawdzie przeredagowany i skrócony na użytek felietonu, oczyszczony z formalizmów i prawniczej nowomowy, oddaje jednak sens i treść oryginału. To przyjęta 15 listopada 2013r. na posiedzeniu plenarnym Rady Konsultacyjnej Sędziów Europejskich (CCJE) Opinia Nr 16 w sprawie relacji pomiędzy sędziami a adwokatami. CCJE utworzona została w roku 2000 przez Komitet Ministrów Rady Europy i jest jej organem doradczym w sprawie niezawisłości, bezstronności i kompetencji sędziów. Jej podstawowym zadaniem jest przygotowywanie opinii dla Komitetu Ministrów i innych organów Rady Europy.
Opinie CCJE są przywoływane bądź wykorzystywane w toku prac nad krajowymi regulacjami prawnymi i w ramach bieżącego funkcjonowania krajowych wymiarów sprawiedliwości.
Czego Państwu i sobie życzę.
O AUTORZE
Radosław Baszuk. Adwokat, obrońca w procesach karnych.