"Kiedy przywódcy dają negatywny przykład, profesjonaliści tym bardziej muszą być sprawiedliwi. Trudno złamać państwo prawa bez wysługiwania się prawnikami; trudno doprowadzać do pokazowych procesów bez wysługiwania się sędziami" (Timothy David Snyder, Dwadzieścia przykazań wolnych ludzi).
W stanowisku z 10 lutego, „w przedmiocie zagrożeń niezawisłości sędziowskiej związanych z działalnością prokuratury” Krajowa Rada Sądownictwa przywołała między innymi przykład przeszukania pomieszczeń mieszkalnych sędziego.
W ocenie Rady, zakres immunitetu sędziowskiego obejmuje konieczność uzyskania zgody sądu dyscyplinarnego na prowadzenie postępowania przygotowawczego w sprawie, nie zaś przeciwko osobie, gdy okoliczności wskazują, że postępowanie to w istocie dotyczy odpowiedzialności karnej sędziego. Zgody takiej wymaga w szczególności podjęcie czynności procesowych ingerujących bezpośrednio w prawa i wolności sędziego, jak przeszukanie czy zatrzymanie rzeczy. Działania takie, zdaniem Rady, zmierzają bezpośrednio do pociągnięcia sędziego do odpowiedzialności karnej, zatem przeprowadzenie ich bez zgody sądu oznaczałoby, że gwarancje związane
z immunitetem sędziowskim mają charakter iluzoryczny.
Pogląd ten wydaje się być kontrowersyjny. Pomijając kwestię pozbawienia sędziego wolności, immunitet sędziowski sprowadza się do konieczności uzyskania uchwały sądu dyscyplinarnego zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej. Zezwolenie takie warunkowane jest dostatecznym uzasadnieniem podejrzenia popełnienia przestępstwa. Jak wynika z orzecznictwa, chodzi o podejrzenie nienasuwające istotnych wątpliwości ani zastrzeżeń, zarówno co do popełnienia czynu, jak i znamion wymaganych przez ustawę karną. Dla wydania uchwały zezwalającej niezbędne są zatem dowody, przy czym nie każde podejrzenie przestępstwa pozwoli na uchylenie immunitetu. Musi to być podejrzenie co najmniej dostatecznie uzasadnione.
Jeżeli zatem ustawa oczekuje wykazania dostatecznie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa, w określonym zakresie powinna umożliwiać gromadzenia materiału dowodowego, mającego takie podejrzenie uzasadnić. Niezależnie od tego, czy zakaz podejmowania innych czynności procesowych niż niecierpiące zwłoki, odniesiemy wyłącznie do sytuacji sędziego zatrzymanego na gorącym uczynku, czy też każdej próby pociągnięcia sędziego do odpowiedzialności karnej - co najmniej takie właśnie czynności wykazać mają dostateczne uzasadnienie podejrzenia popełnienia przestępstwa. Prawo o ustroju sądów powszechnych wspomina o czynnościach niecierpiące zwłoki ale nie definiuje ich. Kodeks postępowania karnego mówi o wypadkach niecierpiących zwłoki. Upoważnia, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania, do przeprowadzenia w niezbędnym zakresie czynności procesowych w granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem. W szczególności wskazuje na czynność procesową przeszukania. Zatrzymanie rzeczy immanentnie wiąże się z przeszukaniem, choć oczywiście może nastąpić także poza jego ramami procesowymi. Są to klasyczne czynności postępowania dowodowego a nie środki przymusu w rozumieniu Kodeksu postępowania karnego.
Zdaniem Rady, na przeprowadzenie czynności dowodowych mających wykazać dostateczne uzasadnienie podejrzenia popełnienia przestępstwa, bez czego niemożliwym będzie uzyskanie zezwolenia sądu dyscyplinarnego na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, koniecznym jest uprzednie uzyskanie zezwolenia tego sądu. To sytuacja bez wyjścia, w której aby wypełnić jedno kryterium, trzeba jednocześnie spełnić inny warunek, który to kryterium wyklucza. Hellerowski paragraf 22 w czystej postaci.
W niczym nie zmienia to faktu, że Krajowa Rada Sądownictwa trafnie zauważa, iż zarządzenie przeszukania dotyczącego dokumentacji, która zostałaby wydana przez sędziego właściwym organom na ich wezwanie - stanowi próbę zastraszania, wywierania wpływu, oraz nieuzasadnionej ingerencji w prawa i wolności obywatelskie, wpisującą się w konsekwentny ciąg działań zagrażających sędziowskiej niezawisłości.
O AUTORZE
Radosław Baszuk. Adwokat, obrońca w procesach karnych.